Wydawca treści Wydawca treści

Świętokrzyskie krajobrazy

Obszary chronionego krajobrazu

Chmielnicko-Szydłowski OChK położony jest w środkowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego. Znajduje się w granicach zlewni rzek Wschodniej i Sanicy, a częściowo także  Pierzchnianki, Łagowicy i Czarnej Staszowskiej. Zgodnie z aktualnym rozporządzeniem całkowita powierzchnia obszaru wynosi 56 999 ha.

Jest to obszar o krajobrazie rolniczo-leśnym. W jego szacie roślinnej najciekawsze są lasy o charakterze naturalnym, których większe kompleksy zachowały się między Włoszczowicami a Piotrkowicami, na zachód od Chmielnika i na południe od Drugni. Pod względem siedliskowym przeważają tu bory sosnowe i bory mieszane, chociaż zachowały się również fragmenty bagiennych borów trzcinnikowych, olsów i łęgów. Ważnym elementem środowiska są tu również fitocenozy nieleśne, z których największą wartość przedstawiają różne postacie torfowisk (wysokie, przejściowe i niskie).

Na terenie opisywanego OChK znajduje się jeden rezerwat przyrody – „Radomice", gdzie na siedliskach łęgu jesionowo-wiązowego i grądu niskiego występują znaczne ilości cisa pospolitego.

Tradycje osadnicze na obszarze objętym przez Chmielnicko-Szydłowski OChK sięgają czasów neolitycznych. Wśród zabytków obiektem o najwyższej randze krajowej jest gotycki układ urbanistyczny Szydłowa; wysoką wartość przedstawia również romański kościół w Kijach.

Zbiornik "Chańcza"

Głównymi przyrodniczymi funkcjami Ch-Sz OChK jest ochrona wód powierzchniowych, a szczególnie rzeki Czarnej Staszowskiej (wraz ze zbiornikiem wodnym „Chańcza"), Wschodniej i Sanicy, a także spełnianie roli łącznikowej pomiędzy Zespołami Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Ponidzia.  Działania w zakresie ochrony czynnej ekosystemów na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obowiązujące zakazy ustalono i zamieszczono w Rozporządzeniu Nr 89/2005 Woj. Św. z dnia 14 lipca 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Św. Nr 156 z dn. 20.07.2005 r., poz. 1941).          

 

Cisowsko-Orłowiński OChK pokrywa się z otuliną Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Zgodnie z Rozporządzeniem Nr 80/2005 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 14 lipca 2005 r., w sprawie Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Nr 156 z dn. 20.07.2005 r., poz. 1941) całkowita jego powierzchnia wynosi 23 748 ha.

Obejmuje on tereny rolnicze i leśne, lesistość tego obszaru wynosi około 28 %, znajduje się na jego obszarze 10 pomników przyrody oraz 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, oprócz walorów przyrodniczych znajduje się tu wiele zabytków świadczących o bogactwie kulturowym tego regionu. Część wschodnia obszaru charakteryzuje się ciekawym reliefem powierzchniowym typowym dla obszarów lessowych.

Działania w zakresie ochrony czynnej ekosystemów na terenie Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obowiązujące zakazy ustalono i zamieszczono w Rozporządzeniu Nr 80/2005 Woj. Św. z dnia 14 lipca 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Św. Nr 156 z dn. 20.07.2005 r., poz. 1941).

 

Jeleniowski OChK stanowi otulinę parku krajobrazowego, obejmuje głównie tereny użytkowane rolniczo i obszary zurbanizowane. Obszar wyróżnia się walorami przyrodniczo krajobrazowymi, pełni głównie funkcję korytarza ekologicznego. Na terenie JOChK ustanowiono rezerwat geologiczny "Wąwóz w Skałach" o wysokich walorach krajobrazowych i wyjątkowej wartości naukowej i dydaktycznej. Występują tu naturalne murawy i zarośla kserotermiczne, porastaj zbocza wąwozów z wychodniami skał dewońskich. Podobne zespoły roślinności kserotermicznej występują na obszarach krasowych w okolicach Łagowa i Piotrowa.

Pasmo Jeleniowskie - widok od stony południowej

Na trwałe w rolniczy krajobraz wpisały się tu stare parki podworskie między innymi we wsiach: Grzegorzowice i Czajęcice, w których znajdują się stare okazałe drzewa, niektóre objęto indywidualną ochroną w formie pomników przyrody. Oprócz wspomnianych walorów przyrodniczych i starych parków podworskich (element łączący wartość przyrodniczą i historyczną) znajdują się tu liczne zabytki architektury. Najcenniejszym z nich jest XIV wieczny kościół w Grzegorzowicach. Do ciekawszych obiektów budownictwa świeckiego należą pozostałości zespołów dworskich, często z parkami. Są to dworskie układy przestrzenne w: Czajęcicach, Grzegorzowicach, Jeleniowie, Wronowie i Mirogonowicach.

Kościół w Grzegorzewicach

Jeleniowsko-Staszowski OChK położony jest pomiędzy dolinami Koprzywianki
i Czarnej Staszowskiej, obejmuje swoim zasięgiem Pogórze Szydłowskie i Nieckę Połaniecką. Zgodnie z aktualnym rozporządzeniem całkowita powierzchnia obszaru wynosi 28 469 ha.

Jest to obszar o bardzo urozmaiconej rzeźbie terenu i dużej lesistości – lasy stanowią ok. 55%, a użytki rolne ok. 40%. Wśród lasów dominują tu bory sosnowe, bory mieszane, bory trzcinnikowe, łęgi subkontynentalne oraz bory mieszane świeże przechodzące w grąd wysoki i świetlistą dąbrowę. Ponadto występują bory i lasy wilgotne – olsy. Wśród roślinności leśnej zdecydowanie przeważają drzewostany sosnowe, z domieszką dębów, brzozy, jodły, modrzewia, olchy i buka. Wiek drzewostanu jest bardzo zróżnicowany, zarówno w lasach państwowych jak i prywatnych.W lasach prywatnych jest duży udział drzewostanów młodszych klas wieku poniżej 50 lat, które przyjmują teksturę rozdrobnionych fragmentów porastających gleby słabszych klas i nieużytki. Wzdłuż dolin rzek i mniejszych cieków wodnych rozciągają się zadrzewienia olchy, topoli i wierzby. Wzdłuż dróg występują zadrzewienia szpalerowe, są to głównie lipy, topole, jesiony i kasztanowce. W lasach poza skupiskami drzew znajduje się różnorodna roślinność krzewiasta oraz bogate runo leśne.

W wilgotnych dnach dolin rzek, cieków i oczek wodnych występują bogate florystyczne zespoły roślinności szuwarowo-bagiennej, łąkowo-bagiennej i bagienno-torfowiskowej z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin i ptaków. Ponadto występują na tych terenach zbiorowiska murawowe i krzewiaste w miejscach nie przydatnych do uprawy: na ścianach wąwozów lessowych, na stromiznach zboczy oraz na bardzo płytkich glebach. Charakterystyczną roślinnością dla tego obszaru są ciepłolubne zbiorowiska kserotermiczne pochodzenia południowoeuropejskiego z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin. Siedliskami dla takich zespołów roślinnych są najczęściej suche, słoneczne zbocza wzgórz, dolin rzecznych i wąwozów, zwłaszcza o ekspozycji południowej.

Gleby przeważnie płytkie, węglanowe dzięki temu wybitnie ciepłe, które stwarzają specyficzne warunki mikroklimatyczne: wysokie temperatury powietrza i gleby oraz trudności w zaopatrywaniu roślin w wodę, zwłaszcza w porze suszy letniej. Sprzyja to występowaniu gatunków o dużych wymaganiach termicznych i odpornych na deficyty wodne.

Działania w zakresie ochrony czynnej ekosystemów na terenie Jeleniowsko-Staszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obowiązujące zakazy ustalono i zamieszczono w Rozporządzeniu Nr 89/2005 Woj. Św. z dnia 14 lipca 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Św. Nr 156 z dn. 20.07.2005 r., poz. 1950).

 

OChK Doliny Kamiennej został wyznaczony na niewielkim obszarze zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Łagów, nie objęto tym obszarem ochronnym żadnych gruntów Lasów Państwowych. Dolina Kamiennej oprócz wysokich walorów przyrodniczo-krajobrazowych, charakteryzuje się unikatową w skali europejskiej wartością historyczną.


Polecane artykuły Polecane artykuły

Powrót

Parki Krajobrazowe

Parki Krajobrazowe

Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy powstał na mocy uchwały Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10 czerwca 1988 roku. Położony jest on w środkowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, na południowy wschód od Kielc. Aktualnie Park posiada powierzchnię 20 706 ha, a otulinę stanowią obszary chronionego krajobrazu. Park wraz z otuliną swym zasięgiem obejmuje fragmenty kilku pasm Gór Świętokrzyskich: Orłowińskiego, Ociesęckiego i Cisowskiego. Utworzony on został w celu ochrony cennych zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych oraz zachowania czystości wód rzeki Czarnej Staszowskiej, biorącej swój początek na bagnach i torfowiskach rezerwatu Białe Ługi. Na terenie Parku występują odsłonięcia skał paleozoicznych (od kambru do dewonu), zawierające unikatowe skamieniałości na skalę europejską i światową. Grupują się one głównie we wschodniej części obszaru w okolicach Widełek, Barda, Zalesia i Łagowa.

Rosiczka okrągłolistna

Wielkim bogactwem gatunkowym cechuje się roślinność runa leśnego. Stwierdzono tu występowanie około 350 gatunków roślin, w tym wiele podlegających ochronie gatunkowej – całkowitej lub częściowej. Wśród gatunków chronionych wymienić należy: cztery gatunki widłaków – wroniec, goździsty, jałowcowaty i spłaszczony, wierzbę borówkolistną, pełnika europejskiego, sasankę wiosenną, grążela żółtego, rosiczki – okrągłolistna i długolistna oraz liczne gatunki storczyków.

 

               Wawrzynek wilczełyko                                                   Pełnik europejski

Brak jest dokładnych danych dotyczących świata zwierząt na terenie Parku. Z ciekawszych chronionych gatunków występują: paź królowej, paź żeglarz, traszki (grzebieniasta, zwyczajna i górska), bocian czarny, cietrzew, myszołów zwyczajny.

Bocian czarny

   Do zabytków kultury sakralnej należy zaliczyć kościoły w Bardzie, Łagowie, Rakowie i Szumsku. 

 

Jeleniowski Park Krajobrazowy powstał na mocy uchwały Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10 czerwca 1988 roku. Położony jest on w północno-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, obejmując wyniosłe i malownicze Pasmo Jeleniowskie. Całkowita jego powierzchnia wynosi 4 295 ha, a otulina posiada rangę obszaru chronionego krajobrazu. Osobliwością Parku są rumoszowe blokowiska kwarcytowe o charakterze niewielkich gołoborzy, szczególnie dobrze zachowanych na zboczach Góry Jeleniowskiej i Szczytniaka. Na uwagę zasługuje typowy dla regionu świętokrzyskiego profil wychodni skał dewonu oraz powstałe na wychodniach wapieni środkowodewońskich powierzchniowe i podziemne formy krasowe.

Gołoborze na Szczytniaku fot. Karolina Orlińska

                W Parku wyróżniono sześć leśnych zespołów roślinnych: wyżynny jodłowy bór mieszany, żyzna buczyna karpacka, kwaśna buczyna niżowa, grad subkontynentalny, środkowopolski bór mieszany i podgórski łeg jesionowy a na terenach nieleśnych zbiorowiska muraw i zarośli kserotermicznych.

                Z ciekawszych gatunków roślin należy wymienić: pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, trzy gatunki widłaków, tojad dzióbaty, parzydło leśne, naparstnicę zwyczajną oraz kilka gatunków storczyków.

   Atrakcyjność Parku podnoszą licznie występujące tu zabytki kultury materialnej. Są to obiekty zarówno budownictwa świeckiego (Grzegorzowice, Janowice, Jeleniów, Kunin, Nowa Słupia, Piotrów, Wronów) jak i sakralnego (Grzegorzowice, Nowa Słupia, Piórków).    

Kościół w Piórkowie